Browsing Category finanse

Czyli o tym, że dobra moneta to kwestia dyskusyjna

Zygmunt August, choć szeroko komentowano jego rozrzutność i hojność, potrafił skutecznie zadbać o osobiste korzyści i nie wahał się przy tym nadużywać skupionej w swych rękach władzy. Na ogół przeciwny działaniom matki, skutecznie odzyskiwał królewszczyzny w tym te o które się wcześniej upominała. Co ciekawe na tym tle doszło do pierwszego poważnego konfliktu z królową Boną, mimo iż   młody król jej właśnie zawdzięczał  odzyskanie od Radziwiłłów Grodna, Kowna i Knyszyna – podówczas jednych z najważniejszych miast  na Litwie. Istota sporu była oczywista: przedsiębiorcza Włoszka potrafiła się doskonale posługiwać Zygmuntem Starym a jej imponujące dobra na Mazowszu kłuły w oczy i budziły zazdrość. Podobne sukcesy osiągane z za pleców syna mogły przynieść nie gorsze rezultaty a przede wszystkim wzmocnić zaplecze polityczne. Zygmunt August kobiety w polityce znosił źle a najgorzej własną matkę choć to jej właśnie zawdzięczał rzadkie w owych czasach wyczucie w kwestiach gospodarczych wsparte sugestiami odpowiednich lektur. Pośród nich znalazła się przełomowa praca Mikołaja Kopernika na temat stosunków pieniężnych a opisane w niej tezy „prawo o podleniu pieniądza” miały się królowi niezwykle przydać w niedalekiej przyszłości.

Choć rzadko się o tym wspomina, polski astronom zasłynął jako sprawny zarządca królewszczyzn na Warmii a jednocześnie badacz tamtejszych stosunków monetarnych. Dość wcześnie zauważył, iż kraje ościenne umiejętnie wykorzystywały sytuację gospodarczą w Polsce i namiętnie zalewały kraj podrabianymi monetami. Mimo, iż  celował w tej technice Zakon Krzyżacki, największe gospodarcze szkody, ze względu na skalę, wywarła emisja półgroszy zarządzona przez Ludwika II Jagiellończyka (prywatnie brata króla Polski). Akcja zorganizowana przez Fuggerów rozpoczęła się w Świdnicy w 1517. Teoretycznie oszustwo nie było duże, półgrosz świdnicki zawierał około 10% srebra mniej niż oryginalny. W praktyce miało olbrzymie znaczenie i walnie poprawiało rentowność handlu śląskich miast przy czym pilnowano aby owa moneta krążyła wyłącznie w jednym kierunku: na wschód. Proceder uruchomiony w Świdnicy osiągną niebywałe rozmiary ponieważ…

mennica w Świdnicy zadbała o niemal 100% podobieństwo do półgroszy, które nie były wprawdzie jedynym środkiem płatniczym na Litwie i w Koronie, ale z całą pewnością najpowszechniej rozpoznawanym. Warto dodać iż w sensie formalnym półgrosz świdnicki nie był kopią ale aby się o tym przekonać należało posiadać umiejętność czytania a ta nie była w Rzeczpospolitej szczególnie rozpowszechniona. Warto dodać iż proceder był niezwykle rentowny dla Fuggerów którzy jako monopolistyczny dostawca srebra zarobili na dostawach krocie tym bardziej, iż zapłatę za kruszec przyjmowali….. w półgroszach osiągając na tej wymianie dodatkową marżę. Ów doskonały interes rozwijał by się zapewne dalej gdyby nie Mikołaj Kopernik. To on właśnie dzięki niemu Zygmunt Stary dwukrotnie delegalizował podrobione monety ale …. regulacje, jak to bywa z regulacjami, działały tam, gdzie wolną rękę rynku kontrolował aparat władzy. Im dalej na wschód, tym łacniej obracano pieniądzem, który mimo iż trefny, skutecznie zasilał handel. Jako iż zamożnym służył głównie do tezauryzacji o niższej jakości monet przekonywano się dopiero wtedy gdy żydowscy pośrednicy szykowali większe transakcje a i wtedy zdarzało się tym którzy narodzin pańskich nie święcą położyć za te odkrycia gardło….

Litwa owych czasów przypominała nieco współczesną Rosję: źródłem jej dochodów był eksport zboża i drewna, w efekcie znacznie mniej kupowała niż sprzedawała i to właśnie tu po latach odłożyła się większość marnego pieniądza. O skali problemu najlepiej świadczył rozmach akcji wymiany podjęty przez królewicza w 1545 roku. Powołane podówczas do życia komory wymieniły niemal 10 milionów monet. Wprawdzie część z nich przetopiono i bito z nich później legalne środki płatnicze, ale większość… wykupiło od litewskiego skarbu konsorcjum Justusa Ludwika Decjusza wspierane przez żydowskich kupców krakowskich. Jak wieść gminna niesie całość skupionych monet zaoferowano Fuggerom, którzy w owym czasie kontrolowali gospodarczo Śląsk, Węgry i Czechy a zatem terytorium, na którym owej walucie nigdy nie odmawiano legalności. Ów interes odbił się szerokim echem w ówczesnym finansowym świecie, ale niejako przy okazji skrócił twórcze życie… Decjusza. Dlaczego?

Przyszły zausznik króla Polski pojawił się w Krakowie w 1508 roku i zadebiutował jako skryba u krakowskiego bankiera Jana Bonera. Ów nie rezydował w Krakowie przez przypadek. Jego brat – Jakub od dawna zajmował się pieniędzmi Jagiellonów a poprzez wspólnika – Jana Thurzo skoligacił się i powiązał kapitałowo z Fuggerami. Wspólnie zmonopolizowali dostawy srebra do mennic Korony i Prus Królewskich, ale potrzebowali agenta umocowanego solidnie na królewskim dworze. Do tej roli idealnie nadawał się Decjusz: człowiek bez wykształcenia, ale obdarzony talentami, które dzisiaj określiło by się jako social skills😊. Decjusz obracając sporymi funduszami poświęcił się spisywaniu historii Jagiellonów a owa pożyteczna działalność stwarzała mu doskonałą okazję do budowania relacji i zbierania informacji. Słynny również jako dusza towarzystwa zbudował sobie doskonałe wpływy w stołecznym Krakowie a przez to osiągnął niebywale mocna pozycje. Obrotny i skuteczny dyplomata zaskarbił sobie wprawdzie ogromne zaufanie Zygmunta Starego, ale zmonopolizowawszy interesy ekonomiczne króla, skutecznie zniechęcił do siebie następcę tronu.

To, za czyją sprawą Jost Ludwig Dietz (bo tak nazywał się Ludwik Decjusz w dniu narodzin w Wissenbourgu w 1485 roku) zszedł z tego świata, nie ma dzisiaj większego znaczenia. Ważniejsze jest jednak to, iż jego śmierć solidnie ograniczyła wpływy Fuggerów na dworze polskim a symbolem pełnego rozdźwięku było uruchomienie królewskiej poczty, która jesienią 1558 roku połączyła Kraków z Wenecją – ówczesnym centrum handlu i finansów. Przed tą datą wszelkie, w tym najważniejsze, przesyłki królewskie podróżowały po świecie dzięki usługom oferowanym przez Fuggerów a ci potrafili wykorzystać powierzane im tajemnice. Nie jest zatem przypadkiem, iż na budowę własnej komunikacji król zdecydował się w chwili, gdy… negocjował odzyskanie spadku po matce. Powyższe było bowiem absolutnie nie na rękę Habsburgom a ich właśnie namiętnie finansowali Fuggerowie.

Finanse domu Jagiellonów swej monografii jeszcze się nie doczekały i nic nie wskazuje na to, aby ów stan miał się zmienić w najbliższej przyszłości. Wielka to szkoda, ponieważ mogłoby się podówczas okazać jak poważnym ekonomicznym błędem było przesunięcie polityki polskiej na wschód zamiast konsekwentnej integracji z interesami Habsburgów wspieranych fuggerowskim pieniądzem. Mogłoby się też okazać, iż bezpłodność ostatniego z Jagiellonów była czymś więcej niż dziełem przypadku. W ówczesnej Europie powszechnie stosowano traktaty na wymarcie i tym właśnie sposobem Habsburgowie przejęli trony Czech i Węgier od Jagiellonów.

O ile brak potomstwa z Elżbietą Habsburżanką można jeszcze zrozumieć (cierpiała na odpychającą króla epilepsję), to ta sama sytuacja w przypadku Barbary Radziwiłłówny wywołuje już pewne pytania. Zdaniem jednych Litwinka stosowała śmiertelną dla siebie antykoncepcję, zdaniem drugich Zygmunta Augusta podtruwano, aby uniemożliwić mu spłodzenie potomstwa. Kto mógł to zrobić? No cóż, po śmierci Barbary, na polskim tronie ponownie zasiadła cesarska córka – tym razem Katarzyna Habsburżanka. Mimo więzów pokrewieństwa, ponownie podjęto ryzyko powiązania panujących domów. Po raz drugi skutki okazały się bardziej niż mizerne. Jedyną ciążę królowa poroniła lub, zdaniem innych, nie była w niej wcale a zagrała jedynie na uczuciach ostatniego Jagiellona. W czasach o których mowa trucizna i skrytobójstwo stanowiły tak oczywisty element życia politycznego jak dzisiaj polityczna poprawność i prokuratura.

Królowa Bona miała na swym dworze wielu specjalistów od operacji specjalnych a o ich skuteczności pewnego dnia przekonała się sama. Zmarła otruta przez własnego kucharza. Ten spożywał przy niej wprawdzie wszystkie posiłki i owego dnia skosztował wina, które jej serwował. Zmarł również nie otrzymawszy odtrutki całość bowiem zaaranżował Lorenzo Pappacoda – najwierniejszy pretorianin królowej, opiekun jej skarbu i organizator wszystkich tajnych posunięć. Po śmierci Bony Pappacoda ujawnił się jako zatwardziały stronnik Habsburgów.

Ale może był to zwykły przypadek…

Czyli o tym, że środki „na ruchy” potrzebne są od zawsze😊

Wedle wszelkich znaków na niebie i ziemi jeszcze w tym roku grupa żydowskich spadkobierców pozwie przed amerykańskim sądem rząd Republiki Federalnej Niemiec. Choć w powszechnej opinii w USA można pozwać każdego i o wszystko jeszcze do niedawna obywatele tego kraju nie mogli przed lokalnymi sądami pozywać… obcych państw. Wszystko zmienił Holocaust Expropriated Art Recovery Act(HEAR) uchwalony przez Kongres w grudniu 2016 roku. Ten nietypowy akt prawny wstrząsnął całym rynkiem sztuki: od grudnia 2016 r. można bowiem podważyć legalność każdego posiadania, jeśli tylko zdoła się dowieść, iż cena lub okoliczności jej uiszczenia nosiły znamiona wymuszenia. Na efekty nie trzeba było długo czekać: posypały się dziesiątki pozwów. Wkrótce pojawi się jednak najważniejszy, a konkretnie taki, pod który (zdaniem sceptyków) cała ustawa została w ogóle napisana. Chodzi bowiem o spór, który ciągnie się od kilku dziesięcioleci a dotyczy….. hmmmfundamentów niemieckości.

Jak łatwo się domyśleć pozwana będzie Republika Federalna,ale przedmiotem pozwu będą bardzo nietypowe precjoza. Chodzi tu o zbiór złotych relikwiarzy i regaliów należących do jednej z najstarszych niemieckojęzycznych dynastii: Welfów. Pikanterii całej sprawie dodaje fakt, iż formalnie precjoza są dw posiadaniu państwowej Fundacji Dziedzictwa Pruskiego. Powyższe to prawdziwy chichot historii, ponieważ grabarzem politycznej samodzielności Welfów były ……. Prusy😊.

Te same Prusy, które zdecydowali się wymazać z mapy Alianci w 1947 roku a niemieccy politycy upamiętnić,powołując w 1958 roku Fundację. Mało kto przy tym zdaje sobie sprawę, iż w sensie formalno-prawnym Fundację uczyniono prawnym następcą rozwiązanego państwa a ów zabieg pozwala dzisiaj domagać zwrotów (na przykład zbiorów Państwowej Biblioteki Pruskiej znajdujących się w Polsce) samej fundacji a nie państwu. Trudno się zatem dziwić, iż sama staje się celem roszczeń – obecnie wzmocnionych przez amerykański akt prawny. Sama sprawa jest jednak mocno skomplikowana a przy tym sięga w przeszłość głębiej niż na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać.

Cała historia zaczyna się w roku 1866, gdy Bismarck zdecydował się na ostateczne rozstrzygnięcie w długim sporze z Austrią o wpływy na państwa niemieckie. Wojna wymagała sporych nakładów, i choć udało się je pokryć za pomocą szeregu operacji finansowych, w których wspierał żelaznego kanclerza jego przyboczny bankier Gerhard Bleichroeder nie zebrano środków które pozwoliły by prowadzić skuteczną kampanię na dwu frontach. Sztab generalny obawiał się niemieckojęzycznych sojuszników Austrii którzy popierali jej pretensje i mogli by ruszyć z pomocą. Bismarck przeforsował więc atak prewencyjny który notabene łamał istniejące traktaty.

Choć politycznie szykowano się do starcia wojskowi w Saksonii i Hesji zostali całkowicie zaskoczeni a wszystko to za sprawą …. kolei której użyto do przerzutu wojsk. 15 lipca 1866 r. król Wilhelm I zażądał od Hanoweru, Saksonii i Hesji Kassel natychmiastowego poddania a jednocześnie wydał aneks o aneksji przez Prusy tych ziem. Było o co grać: najechane państwa były wprawdzie małe ale dysonowały niezwykle sprawną zawodową armią którą od lat wynajmowano do wojen eksportowych a wojaczkę traktowano tu jako poważne rzemiosło. Pruskie kalkulacje pokrzyżował przypadek: najazd zastał armię Hanoweru …… na letnich manewrach😊. O jej bitności świadczy bitwa pod Langensalza, rozegrana 27 czerwca 1866 r., gdzie pułki hanowerskie rozniosły w puch swojego pruskiego przeciwnika. Walczyły by pewnie dalej ale na przeszkodzie stanął brak amunicji. Gdy generał Alexander von Artenschmidt poddał swoje wojska dwa dni później, Jerzy V ewakuował się do Paryża gdzie wkrótce rozpoczął hałaśliwą kampanię przeciwko nielegalnemu zajęciu i wcieleniu do Prus jego hanowerskiego władztwa.

Roszczenia miały swoje podstawy. Zgodnie z obowiązującym podówczas prawem agresor miał uprzedzić o planach napaści na 6 tygodni przed planowaną akcją zbrojną. Nic dziwnego, że Bismarck nie zdecydował się na tak rycerskie postępowanie. Bogaty Hanower od lat w silnych związkach z Anglią szybko zmobilizował by militarne i polityczne poparcie do obrony przed Berlinem a na dodatek sowicie zasponsorował by akcje militarne Saksonii i Hesji. Bismarck doskonale zdawał sobie z tego sprawę, dlatego właśnie zdecydował się na zagranie vabanque, jak się okazało w sporze z Hanowerem nie ostatnie. Jerzego V dotknęły bowiem przykre sankcje: wprawdzie za jego olbrzymi majątek zaproponowano mu sowite odszkodowanie, ale zgodnie z osobistą decyzją kanclerza nie zostało mu ono wypłacone. Powodem była agresywna postawa Jerzego V, który jako osoba majętna i ustosunkowana nie chciał się pogodzić z utratą własnego królestwa. Mimo protestów Wilhelma I, całość majątku trafiła pod osobisty zarząd Bismarcka i prędko zaczęła służyć do… zwalczania „welfickiej opozycji”. Całość rzecz jasna trzymano w sekrecie i ów stan nie uległby zmianie, gdyby Bismarck nie zasmakował w korzystaniu z niejawnych funduszy.

W ciągu kilku lat finansowanie przychylnych dziennikarzy i prorządowych, a przede wszystkim probismarckowskich,projektów stało się tak czytelne, iż w styczniu 1869 Kanclerz musiał całość sprawy przedstawić na forum parlamentu. Choć możliwość korzystania ze środków pozostała mu nadal, od tej pory tajne środki Bismarcka nazywano „gadzim funduszem”,a wszystkich apologetów polityka z miejsca traktowano jako opłacanych. Co ciekawe, większości przeciwników tajnego funduszu nie przeszkadzało w ogóle użycie tych środków do przekupienia… króla Bawarii Leopolda II. Ów, po sowitej wypłacie, przestał być przeciwnikiem zjednoczenia i choć jak pisał „z odrazą wkładam cesarską koronę na głowę tego parweniusza”, to przyłożył rękę do erekcji Hohenzollerna.

Majątek wrócił do prawowitych właścicieli dopiero w 1892.Zwrot potomkom króla Jerzego V zaordynował nie kto inny jak cesarz Niemiec Wilhelm II rodzinie znany bardziej jako „Bertie” tak bowiem zwykła go nazywać ukochana babcia królowa Wiktoria nomen omen hanowerska😊. Dzięki matce, najstarszej córce Wiktorii płynęła w nim również krew welficka co za pewne wpłynęło walnie na jego przychylność okazaną księciu Cumberland, gdyż tego tytułu używał podówczas syn Jerzego V – Ernest August II. Choć tronu w Hanowerze nie udało mu się już nigdy odzyskać, w roku 1913 wnuk Jerzego V Ernst August III rozpoczął panowanie w księstwie Brunszwiku wchodzącym niegdyś w skład weflickiego domunium. Nie panował jednak długo. W listopadzie 1918 roku rada robotników i żołnierzy wtargnęła do zamku, w którym rezydował i zachęciła go do abdykacji. Kolejny z Welfów znalazł się na wygnaniu. Co gorsza zarówno Austria, która wyłoniła się z Austro -Węgier, jak i Republika Weimarska bardzo ochoczo zabrały się do sekwestrowania arystokratycznych majątków.

W 1929 roku Ernst August III zwrócił się do konsorcjum żydowskich marszandów z Frankfurtu (Saemy Rosenberg, Isaak Rosenbaum, Julius Falk, Arthur Goldschmidt iZacharias Hackenbroch), aby dzięki swoim kontaktom pomogli mu w spieniężeniu już wtedy słynnej na cały świat kolekcji. Połowa dzieł sztuki trafiła do USA. Te, które zostały w Niemczech w 1934 roku odkupiła III Rzesza jako prawny sukcesor królestwa Prus. I tu właśnie rozpoczyna się problem: wedle istniejących dokumentów na zakup kolekcji od księcia marszandzi wydali 7,5 miliona marek. Połowę okazów sprzedano do USA za ponad 2 mln marek, a precjoza sprzedane nazistom wyceniono na 4,25 miliona marek, co spadkobiercy uważają za transakcję znacznie poniżej ich ówczesnej wartości. Całością operacji zawiadował ówczesny premier Prus Herman Goering a na jego polecenie zabytki zdeponowano i udostępniono w berlińskim Muzeum Państwowym.

Spór o zwrot dzieł rozpoczął się już w latach 50-tych i zapewne nie prędko się skończy. Dla Niemiec skarb Welfów to… kulturowy fundament państwowości, dla Izraela – dowód peklowania śladów nazizmu i to w instytucji, która w nazwie nosi określenie „pruska”. Jak ów spór się zakończy czas pokaże, tym bardziej, że nie chodzi tu bynajmniej o odszkodowanie, jako że celem ustawy HEAR jest zwrot skażonych nazistowskim zamachem dzieł sztuki.

Co ciekawe, najważniejszy, i jednocześnie najstarszy obiekt ze skarbca Welfów znajduje się od 1930 roku w USA. Jego depozytariuszem jest muzeum w Cleavland. Zabytekdatowany na 6 wiek n.e. określany jest tam jako „Medalion z Cumberland”. No cóż jakiekolwiek związki z tym angielskim księstwem Welfowie mogli mieć dopiero 1000 lat później. Germański genotyp artefaktu najwyraźniej kustoszom nie pasował😊.

Czyli o tym gdzie zaczyna się inicjatywa polityczna

Choć wydawać by się mogło, iż związek bankierów i polityków to zażyłość ściśle nowoczesna, analiza historyczna przekonuje, że owa relacja zawiązała się mniej więcej wtedy, gdy swą wątpliwą renomę zdobywał najstarszy zawód świata.

Czyli o tym, ze kończy się era pluszowego imperium.

Złośliwej satysfakcja z jaką Warszawa przygląda się tytanicznym wysiłkom Angeli Merkel brak nie tylko głębszej refleksji ale również odrobiny politycznego rozsądku.

Czyli o tym, że niektóre podziały są stare ale nadal jare.

Media zapominają już powoli o niepodległości Katalonii a ostatnie akordy tej historii wybrzmiewać będą telenowelą z byłym premierem Puigdemontem w roli głównej.

Czyli o tym gdzie i jak czyta się polityczne newsy.

Stratfor który jeszcze dwa lata temu przewidywał dla Polski rolę regionalnej potęgi obecnie zasadniczo zmienił swoje oszacowania.

Czyli o tym, że jedną z najważniejszych ikon europejskiej praworządności a jednocześnie zwycięstwa sił dobra nad siłami zła jest, i prawdopodobnie na zawsze będzie, Trybunał Norymberski.

Czyli o tym, że skuteczna walka wymaga dobrych symboli

Choć na ulicach katalońskich miast i miasteczek nadal zbierano rannych, premier Hiszpanii Mariano Rajoy oświadczył zdecydowanie iż żadnego referendum nie było a to co wydarzyło się w minioną niedzielę to nieodpowiedzialna akcja politycznych samobójców.