Browsing Category finanse

Jak zwykle ciekawy artykuł w The Economist. Sporo ciekawych materiałów na temat Japonii ale ich sens da się w zasadzie spointować załączoną tabelką:

Analizując powyższe warto zwrócić uwagę, że tą drogą idzie Europa zachodnia w tym Polska. Tym samym w ciągu najbliższych 40 lat, całkowicie zmieni się struktura społeczna a co za tym idzie wszystkie parametry popytu konsumpcyjnego. Można chyba założyć, że paradygmat upadku Cesarstwa Rzymskiego znajdzie praktycznie zastosowanie po raz kolejny. Aby odegrać tamten scenariusz do końca należy jeszcze przyjąć Turcję do UE, przy jej pomocy zapewnić sobie bezpieczeństwo na południu i solidny konsumpcyjny dopalacz ale to już temat na inny post.

Analiza dzietności kobiet wskazuje jedną prawidłowość: im biedniejsza populacja tym więcej dzieci. Ta zależność to równia pochyła po której muszą się staczać syte społeczeństwa. Tak, było jest i będzie ponieważ  bogaci traktują dziecko jako swoistą nagrodę, podczas gdy dla biednych dzieci są zazwyczaj przede wszystkim aktywem produkcyjnym którym w dogodnej sytuacji można nawet handlować.

Popatrzmy z perspektywy tych wykresów na wszelkiej maści systemy emerytalne. Trudno o lepszy przykład nieśmiertelnej zasady systemu argentyńskiego, który powoli już można by nawet określić jako syndrom argentyński. Nie ma takiej figury finansowej która może uratować system emerytalny wobec ujemnej demografii. Tabelka powyżej wyraźnie mówi, że sukces Japonii w olbrzymim stopniu został sfinansowany za emerytalne pieniądze baby boomers. Co z tego, że ich nie zabierano jak w PRL. Ale nawet jeśli trafiały na rynki, w taki czy inny sposób podlegały polityce państwa. Ponieważ jednak majątek który wspólnie wytworzyli nieco nieproporcjonalnie się rozłożył wiec dzisiaj mogą liczyć wyłącznie na młodych i ich składki. A młodych jest zbyt mało.

Może się zatem okazać, że niezwykła pilność demokratycznych państw w zapewnianiu nam emerytur ma brutalnie proste uzasadnienie: dodatkowa akumulacja w dochodzie narodowym czyli wewnętrzny dług publiczny którym można swobodnie manewrować. Zauważmy, że na przykład nadwiślańskie OFE ochoczo brały udział we wszystkich wielkich transakcjach państwowymi aktywami na GPW. A jak były trochę mniej gorliwe wystarczały lekkie pomruki z okolic ministerialnych aby wracała im chęć na zakupy. Tym samym, domknęło się kółko transferów, od i do Państwa. Nie wiem niestety jak to się bilansuje ale postaram się to niebawem sprawdzić. Tak czy inaczej, bez OFE nasza giełda cofnie się do poziomów z czasów wczesnego Mariana i to nawet bez światowego kryzysu.

W takich okolicznościach przyrody,  o emeryturach możemy w zasadzie zapomnieć. W repertuarze Państwa jest przecież jeszcze kilka zabiegów aby się owego niewygodnego problemu pozbyć. Zawsze mogą nam coś wypłacić w bonach na świadczenia w należącym do Państwa systemie opieki zdrowotnej w którym darmowe będzie już tylko oczekiwanie w kolejce ewentualnie pierwsze 10 minut wizyty u internisty. Ot kreatywne wykorzystanie potencjału służby zdrowia. W odwodzie będą jeszcze leki. Ograniczenie katalogu dostępnych leków też można przecież skapitalizować.

I ostatnia uwaga. Miałem ostatnio okazję zabawić parę dni w Tokio. Na miejscu spotkało mnie spore zaskoczenie. Z jednej strony konsumpcyjny imperatyw skutecznie starł większość różnic kulturowych, z drugiej zastanawia pewna obcość tego społeczeństwa które napędza jednak zupełnie inny silniczek niż nasze. Ich 20 letni kryzys bardzo prozaicznie odbił się na jakości życia: nie ma korków ponieważ posiadanie samochodu jest tak drogie, że lepiej go nie kupować. Kredyty hipoteczne również nie są problemem bo ceny nieruchomości nie zachęcają do kupowania więc mieszka się w mieszkaniach wynajętych. A że do tego wszystkiego średnie wynagrodzenia są bardzo wysokie  w relacji do typowych dóbr konsumpcyjnych Gucci i Prada prężą się dumnie na każdej w zasadzie handlowej ulicy.

Fakt Ameryka również konsumuje. Ale jednak zupełnie inaczej.

Władymir Iljicz Lenin mawiał: "kapitaliści sprzedadzą nam wszystko, nawet sznur na którym ich potem powiesimy". Tą prostą sentencją zwykł rozwiewać obawy aktywu co do możliwości pozyskania artykułów których towarzysze radzieccy nie dostarczyli by nawet przyjaciołom. 

Leninowska maksyma doskonale oddaje istotę systemu w którym osiąganie zysku jest dobrem nadrzędnym i który w pogoni przed owym zyskiem nigdy się nie zatrzyma. Nie piszę tego jako socjalista lub komunista. Nie ma i za pewne nie będzie lepszego systemu regulującego relacje społeczne ponieważ ten jest najbliższy biologicznej zasadzie przetrwania.

Najlepszym dopełnieniem tej definicji jest lektura dwu występujących obok siebie artykułów w PB. Pierwszy wieszczy wspaniałą koniunkturę odwołując się ochoczo do realiów kryzysu lat 70 tych i zapewniając czytelników iż czeka nas pożyczkowy orgazm który wzorem epoki Edwarda Gierka przełoży się na zakupowy run na warszawskim parkiecie i nie tylko. Autor przypomina, iż Polska tow Edwarda wykorzystała podobną koniunkturę na rynkach, kiedy to inwestorzy byli tak zgłodniali zysków, że sięgnęli po wysoko procentowe papiery dłużne komunistycznego kraju. Dowiadujemy się z treści, że lekko sobie jednak osłodzili ryzyka inwestycji w komunizmie gwarantując zakupy wyłącznie wytworzonych u siebie dóbr. Czy to aby nie powinno nam dać do myślenia? Głównym naszym pożyczkodawcą zarówno wtedy jak i teraz są Niemcy. Ten sam kraj jest również naszym największym partnerem exportowym. Artykuł informuje, że ponad 80% długów gierkowskich poszło na zakupy maszyn i surowców wytworzonych za granicą a znacznie mniejsze kwoty na budowę infrastruktury. W praktyce oznacza to, że dług w większości wsparł PKB tych krajów które udzieliły nam pożyczek. Jak sądzę, każdy z nas udzielił by pożyczki sąsiadowi, aby ten kupił następnie nasz stary samochód za cenę nowego i jeszcze pokornie obsługiwał nam od tego odsetki. Zwracam uwagę mniej uważnym czytelnikom: jeśli pożyczamy na zakup naszego własnego samochodu oznacza to, że pieniądz de facto w tym rachunku nie występuje bo pożyczamy kwotę która następnie trafi do nas. Tym co ta operacja zrodzi na prawdę są jednak ODSETKI. I to one będą stanowić faktyczny przychód a zarazem nowy ekonomiczny byt. Oczywiście ktoś powie, że nasz samochód przecież również był za pewne na kredyt. Otóż to jest w zasadzie mało ważne ponieważ mówimy tu o naszym starym samochodzie którego chcemy się pozbyć a którego dodajmy nikt nie chce kupić. Nasz sąsiad nie ma jednak zdolności kredytowej wiec a) nie targuje się o cenę b) akceptuje wysokie odsetki . Ktoś powie: a jeśli nie będzie spłacał? Nic wielkiego: kilka rat zapłaci a w najgorszym razie mu się auto zabierze. Jedyne ryzyko to potencjalne zniszczenie. No ale cóż jakieś ponosić trzeba. Czy to jedynie moja interpretacja zakupów z lat 70tych? Odsyłam czytelników do podsumowań epoki Gierka. Roi się tam od zakupów niepotrzebnych technologii i linii produkcyjnych których nie udało się uruchomić z braku lokalnych komponentów. Wiele z tych zakupów poszło jak wiadomo na marne. Dług pozostał.

W kolejnym artykule czytamy, że Węgierski rząd konfiskuje aktywa emerytalne swoich obywateli. Oznacza to po prostu, że ich literalnie OKRADA ponieważ owi obywatele pokornie płacili składki na swoje ubezpieczenie przez większość zawodowego życia. Oczywiście w bratnim kraju demokracji ludowej, podobnie jak w PRL owe składki były de facto składnikiem budżetu państwa i nikt sobie wypłacaniem przyszłych emerytur głowy nie zawracał. Ponadto po drugiej wojnie społeczeństwo było młode i emeryci byli w nim znacznie słabiej niż dzisiaj reprezentowani co oznacza, że wpływy były znacznie większe niż wydatki. 

Praktycznym problemem współczesnych państw jest to, że pod pozorem dbałości o przyszłość obywateli pobiera się od nich obowiązkową składkę ubezpieczeniową podczas gdy faktycznie służy ona jak to się ładnie mówi zwiększeniu akumulacji w dochodzie narodowym czyli jest de facto kolejnym składnikiem długu publicznego!

Dlaczego Węgry grabią swoich obywateli? Ponieważ nie są w stanie obsługiwać własnego długu i tym sposobem chcą pozyskać dodatkowe środki. Pomysł nie jest nowy. Dokładnie tak samo postąpił w 2001 roku rząd argentyński co i tak nie uchroniło tego kraju przed bankructwem. Niewiele osób pamięta często pojawiające się wtedy w dziennikach sceny rabowania supermarketów. Upadek państwa doprowadził do głębokiej rewolty społecznej której skutki to państwo ponosi do dzisiaj. 

Zastanówmy się raz jeszcze: obok siebie występują dwa artykuły z których jeden wieszczy finansową hossę związaną z masowo napływającą do nas gotówką drugi informuje o grabieżczej polityce bankrutującego państwa. To groźnie memento powinno nam dawać do myślenia. Nowe długi pozwolą nam spłacić stare ale będą droższe tym samym ich spłata będzie jeszcze mniej prawdopodobna niż obecnych. Czy naprawdę rozsądna jest wiara w to, że jesteśmy wyspą której kryzys się nie ima? Dodam, że dopiero co chodziły po rynku plotki, że rząd kombinuje coś przy OFE. Sprawa ucichła ale wróci. 

Jedyna recepta ratunkowa dla tonących w długach państw to ……. programy wsparcia czyli kolejny dług! We wszystkich kuracjach MFW pojawiał się również wymóg ograniczenia inflacji i deficytu a w Argentynie przeprowadzono nawet program "zero deficytu". Niestety nie okazał się skuteczny ponieważ w ramach ograniczenia wydatków politycy nie ograniczają samego państwa ale przede wszystkim, wszelkie jego fundamentalne zobowiązania społeczne. Czy w bankrutującej Grecji zmniejszono parlament? Czy demonstranci pojawili by się na ulicach gdyby zmniejszono liczebność administracji? Czy nie jest możliwe aby funkcje w organach samorządowych były bezpłatne? Dlaczego program ograniczania wydatków nigdy nie dotyczy sfery samej polityki? Współczesne państwo stało się hydrą która w znacznym stopniu żyje sama dla siebie.

Zadam prowokacyjne pytanie: co się stanie jeśli rozruchy na Węgrzech przybiorą większe rozmiary niż te które zdarzało już nam się widywać w telewizji? Czy jesteście pewni, że będzie to tylko problem wewnętrzny Węgier? Dzisiejsze granice europejskie nie koniecznie oddają faktyczną strukturę etniczną Europy. Silna mniejszość węgierska żyje zarówno na Słowacji jak i w Rumunii. Wrzenie na Węgrzech z całą pewnością pojawi się i tam tym bardziej, że ani na Słowacji ani w Siedmiogrodzie nie są traktowani jako dobrzy sąsiedzi. Słowacy pamiętają wojnę z Węgrami z marca 1939. Konflikt węgiersko rumuński sięga wiosny ludów i po obydwu stronach jest pieczołowicie kultywowany. 

Oczywiście to czarny scenariusz ale nie zaszkodzi się nad nim chwilę zastanowić tym bardziej, że pierwszą systemową reformę ubezpieczeniowo emerytalną przeprowadziły Prusy pod rządami Bismarcka! 2/3 składki płacone było przez pracowników 1/3 przez pracodawcę. Zasiłek emerytalny wypłacany był w wieku 70 lat. Czy to czegoś nie przypomina? Ten pionierski system rozsypie się jednak zaraz po zakończeniu I wojny światowej ponieważ Rzesza tocząc wojnę po prostu te środki przejadła. Tym samym pionierem rozwiązań socjalnych nie była przemysłowa Anglia ale rodzący się militaryzm. Stereotypy najcześciej są mylące. 

Konkluzja? Państwo może dosięgnąć nas wszędzie, podczas gdy my nie jesteśmy w stanie nigdzie mu zagrozić. Ponosimy koszty polityki państwa podczas gdy ono nie zapewnia nam nic poza świadczeniami które de facto kupujemy sobie sami. Tak tak wiem: to jak z wykładów o anarchizmie i anarcho syndykaliżmie Bakunina. Ale czy na prawdę znamy sens wielu pojęć którymi się nas straszy? I na koniec pytanie: czy ubezpieczenie zdrowotne jest w Szwajcarii obowiązowe?